Stress is een veelzijdig begrip. Het kan fysiek zijn, zoals een blessure of de impact van ongezonde gewoonten als roken en overmatig alcoholgebruik. Het kan emotioneel zijn, veroorzaakt door angst, boosheid of een constante tijdsdruk. Soms is stress acuut, zoals wanneer je computer crasht vlak voor een deadline. Andere keren is het chronisch, bijvoorbeeld wanneer je nachten wakker ligt door werk gerelateerde zorgen. Volgens Wikipedia is stress: “een vorm van spanning die in het lichaam optreedt als reactie op externe prikkels, gevolgd door een patroon van fysiologische reacties.”
Wanneer stress schadelijk wordt
In het dagelijks taalgebruik verwijst ‘stress’ meestal naar het gevoel van overweldigd zijn, het idee dat er meer van je wordt gevraagd dan je aankunt. Het lichaam reageert hierop door het afweersysteem af te zwakken en de bloeddruk, bloedsuikerspiegel en hartslag te verhogen. Wanneer stress langdurig aanhoudt, kan dit leiden tot gezondheidsproblemen zoals burn-out, hart- en vaatziekten en slaapproblemen.
De positieve kant van stress
Toch is stress niet per definitie slecht. Het is een essentieel overlevingsmechanisme dat ons helpt scherp en alert te zijn in gevaarlijke situaties. Zonder enige vorm van stress zouden we zelfs moeite hebben om ’s ochtends uit bed te komen. Een gezonde dosis stress motiveert ons om doelen te bereiken en uitdagingen aan te gaan. Het wordt pas problematisch wanneer stress chronisch wordt en je dagelijks functioneren belemmert.
Controle: illusie of werkelijkheid?
Een belangrijke bron van stress is de behoefte aan controle. Waar heb jij controle over, en waar niet? Maak eens een lijstje met aspecten in je leven waar je wél invloed op hebt en waar niet. Idealiter is deze balans ongeveer 50/50. Ga vervolgens na hoe erg het werkelijk zou zijn als je de controle verliest over bepaalde zaken. Wat is het worstcasescenario? En welke alternatieve uitkomsten zijn er mogelijk? Richt je energie op waar je wél invloed op hebt en excelleer daarin. Benoem vijf sterke eigenschappen van jezelf en bedenk hoe je deze optimaal kunt benutten.
Stress als katalysator voor groei
Grote veranderingen in ons leven gebeuren vaak pas als stress een kritische grens bereikt. Een burn-out kan bijvoorbeeld de aanleiding zijn om radicaal andere keuzes te maken. Maar waarom wachten tot het zover is? Door eerder in te grijpen en los te laten wat niet goed voelt, voorkom je dat stress zich opstapelt. Vertrouw erop dat moeilijke periodes kunnen leiden tot vooruitgang.
Het is een cliché, maar wel een waarheid: volg je gevoel. Als iets niet goed voelt, doe het dan niet. Je hebt altijd een keuze, hoe uitzichtloos de situatie ook lijkt.
Opdracht: Neem een moment om stil te staan bij jouw stressniveaus. Maak een lijst met drie dingen die jouw regelmatig stress opleveren en drie dingen die je rust geven. Welke acties kun je ondernemen om de balans te herstellen? Schrijf concrete stappen op en probeer deze in de komende week toe te passen.
